Jan van de Capelle (1625/1626-Amsterdam-1679)

Het tafereel van het winterlandschap is gestructureerd rond een bevroren rivier in het midden die zich uitstrekt naar de rechter onderrand van het paneel. De ruimtelijke terugloop wordt bereikt door de natuurlijke loop van de rivier, die aan de oevers wordt omlijst door huizen en bomen. De richting van de figuren leidt het oog naar de achtergrond.

 

Op de voorgrond, bevroren in het ijs, ligt een boot. De blauwe lucht aan de bovenrand begint snel bedekt te worden door dichte wolken, flarden die regen en vochtigheid suggereren.

 

Thema
De compositie is typerend voor Van de Cappelle omdat hij vaak het motief gebruikte van een rivier die zich in de verte terugtrekt en aan weerszijden wordt omlijst door bomen en struiken met boten die in het ijs vastvriezen. De kunstenaar schilderde een twintigtal winterlandschappen waarvan de meest geslaagde tussen 1652 en 1653 dateren, waarin de effecten van het weer en de atmosfeer de echte hoofdrolspelers zijn.

 

Techniek
Het schilderij toont gedetailleerde penseelstreken die kenmerkend zijn voor de olieverftechniek. De compositie en de manier waarop de figuren en objecten zijn afgebeeld wijzen op een zorgvuldige en vaardige hand.

 

Materiaalgebruik
Olieverf staat bekend om zijn rijke textuur en duurzaamheid, wat zichtbaar is in de diepte van de kleuren en subtiele overgangen tussen tinten.

 

Kleurgebruik
Het kleurenpalet bestaat uit gedempte blauwe en grijze tinten in de lucht, wat duidt op een bewolkte dag of late namiddag. De aardse kleuren van de huisjes en naakte bomen dragen bij aan de winterse sfeer van de scène.

Jan van de Capelle (ook wel Jan van de Cappelle genoemd) was een Nederlandse schilder van zeegezichten en winterlandschappen uit de Gouden Eeuw, die ook bekend stond als industrieel en kunstverzamelaar. Hij wordt 'nu beschouwd als de belangrijkste zeeschilder van 17e eeuws Nederland'.

 

Twee carrières

Hij woonde zijn hele leven in Amsterdam en naast zijn werk als kunstenaar, besteedde hij veel van zijn tijd aan het beheren van de grote ververij van zijn vader Franchoy, die gespecialiseerd was in de dure kleurstof karmijn en die hij uiteindelijk in 1674 erfde.

Vermoedelijk vanwege deze dubbele carrière zijn er minder dan 150 schilderijen bewaard gebleven, een relatief klein aantal voor de ijverige schilders van de Nederlandse Gouden Eeuw.

Hij kreeg waarschijnlijk enige training van Simon de Vlieger, wiens stijl het dichtst bij zijn vroege schilderijen staat, en misschien van andere meesters zoals Willem van de Velde de Oude.

 

Zee- en riviergezichten

De meeste van zijn werken zijn zee- of riviergezichten, bijna altijd met meerdere schepen, maar hij heeft ook een aantal kleine winterlandschappen nagelaten, enigszins in de trant van Aert van der Neer, die allemaal tussen 1652 en 1654 lijken te dateren.